4. De digitale stekker eruit! En de metafoor van de hond.

Pieter: [00:00:01] Dit is het betere werk, een podcast over hoe we ons werk werkbaar houden. Aangenaam, zingevend, interessant en liefst zonder stress, frustraties en problemen. Ik ben Pieter, ik werk voor de UGent.

Lore: [00:00:13] En ik ben Lore. Ik werk voor het Trustpunt, de dienst psychosociaal welzijn aan de UGent en ik ben daar vertrouwenspersoon. En collega's kunnen bij mij terecht als ze zich om één of andere reden niet goed voelen op het werk.

Pieter: [00:00:23] Samen gaan we op zoek naar hoe ons werk werkbaar maken en ik ga daarvoor telkens praten met een specialist, iemand die heel veel afweet over werk. Maar ook mijn collega, iemand die af en toe is strugglet met iets op het werk.

Lore: [00:00:34] En ik probeer jullie zoveel mogelijk tips mee te geven om om te gaan met de typische struikelblokken op het werk, zodat je die hopelijk vanaf morgen kan toepassen en zo nog meer plezier kan beleven aan het werk.

Pieter: [00:00:45] In deze aflevering hebben we het over déconnectie. Loskomen van uw werk, je werk af en toe eens kunnen achterlaten en ook eens kunnen weglopen van die computer waar altijd al die interessante dingen op verschijnen, maar die we toch eens af en toe moeten loslaten. En ook weg van dat scherm hier. Aan mijn hand kleeft onze smartphone. Je hebt hem ook vast Lore. Daarmee kan ik bellen. Daarmee kan ik dingen opzoeken. Ik kan daarmee op Teams, op Slack, weet ik wat nog allemaal. Je kan er leuke, interessante apps op installeren en vroeg of laat en zorgt dat voor heel veel stress.

Voxpop: [00:01:13] Bij ons op het werk wordt er niet over-vergaderd, vind ik. Er zijn wel vergaderingen, maar het gebeurt niet zo vaak dat die echt uitlopen. Als ik thuiskom, blijven mijn mails gewoon doorlopen. Dat stopt maar denk ik, rond een uur of 9-10. Digitale deconnectie is voor mij helaas niet mogelijk. Soms zeggen mijn omstaanders dat mijn telefoon met mijn hand aan het vergroeien is. Ik ben quasi full-time online. Ik ben niet online wanneer ik loop. Op het werk ben ik uiteraard altijd online en dus eigenlijk ook deconnecteren in termen van offline gaan, dat gebeurt bijna nooit.

Pieter: [00:01:50] Ik heb zelf twee kinderen Felix en Lumen. De één is zes en de andere is 10. En het is me eigenlijk nog maar een goed jaar geleden gelukt om, als ik thuiskom, die smartphone op tafel te leggen, omgekeerd, scherm naar beneden en enkel nog met hen bezig te zijn. En niet meer met mijn werk. En zeker sinds we corona achter de rug gehad hebben en dat digitaal werken. Het lijkt alsof we de hele tijd beschikbaar moeten zijn en dat we de hele tijd kunnen beschikbaar zijn. Ik kan me inbeelden Lore dat jullie daar bij Trustpunt ook wel mensen over de vloer krijgen die daar heel hard mee strugglen?

Lore: [00:02:20] Ja, effectief, dat klopt. Uit onderzoek blijkt dat de grens werk en privé vervaagd is, en nog meer vervaagd is ten opzichte van voor de pandemie. Mensen hebben het gevoel nog meer te werken dan voordien. En dat is eigenlijk iets wat wij zeker bij Trustpunt ook merken. Het is voor mensen echt niet evident om een goede balans te vinden tussen werk en privé.

Pieter: [00:02:38] Het hele digitale werken stelt ons voor een aantal uitdagingen. Die waren er misschien ook wel al toe we in nog altijd in fysieke vergaderingen zaten. Het was toen ook niet altijd evident om los te komen van je werk. We gaan eens luisteren naar Mieke. Dat is één van onze collega's Lore, hoe dat bij haar is.

Mieke: [00:02:53] Mijn naam is Mieke Van Herrewege en ik ben vicerector van de Universiteit Gent. Ik doe mijn job heel graag. Wat ik allemaal gedaan heb, doe ik allemaal heel graag. Ik heb heel graag les gegeven. Ik heb heel graag onderzoek gedaan, maar ik doe ook graag het beleid, de functie waar ik nu in zit, is echt een beleidsfunctie, dat vind ik ook heel erg aangenaam. Veel met mensen praten veel met mensen overleggen. In de loop van mijn carrière heb ik drie kinderen gehad. Maar het zorgt voor een niet altijd zo evidente work-life balance. Toen ik assistent was en aspirant was ik vertegenwoordiger in de faculteitsraad, zijn er zeer veel vergaderingen die je ook vanuit die hoedanigheid moet bijwonen. Toen was het de gewoonte ook om die vergaderingen om vier uur te laten beginnen. Dan liepen die tot 6-7 uur uit. Ik weet dat ik toen op een bepaald moment toen ik kindjes had, tegen de toenmalige decaan gezegd heb "kijk, meneer de decaan, ik wil graag op die vergadering aanwezig zijn maar als u wil dat ik op die vergadering aanwezig ben, dan moet u ze ofwel plannen om twee uur, ofwel om acht uur. Maar tussen zes en acht, dat is de tijd van mijn kinderen. Na acht uur ben ik weer beschikbaar". Ik was toen blijkbaar de eerste in de faculteit die dat toen gezegd had. De decaan was daar een beetje van geschrokken. Hij is daar onmiddellijk op in gegaan. Hij heeft onmiddellijk gezegd "Geen probleem, dan houden wij de vergaderingen en beginnen die om twee uur".

Pieter: [00:04:07] Klinkt heel herkenbaar, maar volgens mij is dat niet zo makkelijk om aan te pakken, Lore?

Lore: [00:04:11] Het is voornamelijk belangrijk om in een organisatie na te denken over de vergadercultuur. Als je bijvoorbeeld iedere keer om vier of vijf uur een vergadering plant, dan is dat natuurlijk wel lastig voor mensen die bijvoorbeeld kinderen moeten gaan halen.

Pieter: [00:04:23] Dat is bij ons ook zo. Wij krijgen drie uur lestijd en daar mogen wij zelf in beslissen wanneer dat we onze les leggen. Dus als we bijvoorbeeld 's morgens onze kinderen nog naar school willen voeren of nog iets willen doen, of misschien niet zo makkelijk opstaan. Dan kunnen we beslissen om ons les bijvoorbeeld om 10 uur te starten.

Lore: [00:04:37] Super, ja. Daarnaast is het voor de individuele medewerker ook echt belangrijk om dat bespreekbaar te maken met de leidinggevende als je daar mee worstelt. Als je dat niet doet, kan dat vaak een bron zijn van frustratie dat dan een serieuze impact kan hebben op je werktevredenheid. Zoals in een andere aflevering Els Clays ook al zei, weten we dat autonomie en flexibiliteit belangrijke buffers zijn tegen chronische stress. Voorbeeld: als je iemand bent die 's ochtends heel graag sport en je krijgt daarvoor de ruimte, dat is echt wel een belangrijke buffer.

Pieter: [00:05:05] Zelf kunnen beslissen, dus die autonomie en flexibel kunnen werken, zijn twee super belangrijk factoren om zonder stress van en naar uw werk te kunnen gaan. Maar daar komen dan al die digitale tools bij: smartphones, computers, sociale media. Ik ben langsgeweest daarvoor bij professor Lieven De Marez om te horen wat die impact van een smartphone is en social media op ons werk.

Lieven: [00:05:27] Mijn naam is Lieven De Marez en ik doceer nieuwe media, aan de vakgroep Communicatiewetenschappen en in leid een onderzoeksgroep MICT: Media, Innovatie en communicatietechnologie, die gehuisvest is in de Krook en deel uitmaakt van IMEC. Wat ik zelf met mijn onderzoek doe is eigenlijk vinger aan de pols houden bij de burger in een digitaliserende samenleving. We houden de DigiMeter bijvoorbeeld, maar wij houden jaarlijks heel veel bevraging rond: Wat heeft de Vlaming aan technologie? Wat doet de Vlaming? En hoe voelt de Vlaming zich daarbij? En aan die gevoelige kant zien we de laatste jaren alsmaar meer een soort van haat-liefdeverhouding naar boven komen met smartphone en social media. Vaak gaan de 2 hand in hand waar woorden als verslaving, afhankelijkheid naar boven komen, maar eigenlijk duidt het op een soort van zoektocht naar controle. Aan de ene kant omarmen we alle voordelen die de smartphone en social media te bieden hebben en corona was dan nog een versnelling hoger. Maar aan de andere kant stijgt dat gevoel jaar na jaar van te veel tijd of meer tijd aan spenderen dan we eigenlijk zouden willen. En dat proberen we ergens in balans of onder controle houden. En dan kom je in de hele sfeer van digital detox en dergelijke. De voordelen die zijn ontelbaar bij wijzze van spreken. De smartphone is een fantastisch toestel en ook die social media zijn eigenlijk heel fantastische platformen. Heel veel informatie, heel dichtbij, heel veel connectiviteit met mensen, met informatie, altijd overal. Maar het is ook oneindig. De apps en de technologie daarachter zijn ook ontworpen om eigenlijk oneindig consulteerbaar en vindbaar te zijn. En daar moeten we als mens een soort van, laten we zeggen, agency noemen we dat dan, een soort van kracht/controle/empowerment rond hebben en die hebben we niet. We zijn wel Digital by Nature als jongeren, maar we zijn niet van nature opgeleid, we hebben niet die mediawijsheid, die zich ook in een toestelwijsheid vertaalt, om dat onder controle te houden. Het is net dat wat wij onderzoeken.

Pieter: [00:07:17] Ik hoorde Lieven De Marez zeggen dat het zowel voor- en nadelen heeft, zoals met alles. Maar hoor jij daar iets over in die gesprekken? Mensen zijn er positief en negatief over, over de digitale tools?

Lore: [00:07:27] We horen mensen vaak zeggen dat ze het gevoel hebben niet onder controle te hebben, hun gsm en sociale media. En dat die constante stroom van berichten echt wel veel plaats inneemt, zowel op op werkgebied als in de privé. Ik denk dat dat voor veel mensen zeer herkenbaar

Pieter: [00:07:41] Jep, klinkt herkenbaar.

Lore: [00:07:42] Het stopt nooit en mensen ervaren het ook als een druk, omdat ze het gevoel hebben dat ze op elk bericht moeten antwoorden. Maar sociale media heeft ook voordelen. Het is laagdrempelig en het maakt interactie en informatie delen zeer gemakkelijk. En je hebt ook een heel groot bereik.

Pieter: [00:07:59] Mieke heeft vaak het gevoel dat ze altijd beschikbaar kan zijn, maar ook moet zijn voor de universiteit.

Mieke: [00:08:04] Ik heb er leren mee omgaan om een zekere stress te hebben, om het gevoel te hebben om altijd bereikbaar te moeten zijn. In het begin had ik het er ook veel moeilijker mee. Na drie weken in deze functie had ik op dat moment ook al 900 mails in mijn inbox zitten en ik kreeg die niet weggewerkt. En er kwamen er altijd maar meer en meer bij. En ja, dat gaf inderdaad een heel grote stress. Je moet een beetje kunnen delegeren door daar dan oplossingen voor te zoeken en daar dan toch wel 'dedicated time' voor te voorzien. Van kijk, nu geen afspraken op dit moment. Dit is nu een keer de periode waarin ik ga proberen om die mails te beantwoorden of door te sturen naar wie ze dan moet beantwoorden, maar daar iets mee te doen. Dat lukt dan beter. Ik heb hier geen idee van hoeveel schermtijd ik heb per dag, eerlijk gezegd. Nu in de coronaperiode wel omdat het is bijna continu. En dus ja, dat is meer dan 12 uur per dag.

Pieter: [00:08:57] Amai, een schermtijd van meer dan 12 uur per dag. Ik kom ongeveer aan 8 uur, zegt mijn telefoon mij. Hoe zit dat bij jou Lore?

Lore: [00:09:04] Goh, ik zit ook al aan acht uren als ik gewoon kijk naar het werk, dat ik achter een computer zit. Maar 's avonds heb ik dan ook graag tv en gsm, dus ik denk het totaal dat ik ook wel rond de 10 uur zit.

Pieter: [00:09:15] Ja, want dat is het net. Ons privéleven speelt zich ook af op de schermen. We kijken op WhatsApp. We zitten op Facebook, Instagram, Twitter en dan beginnen we nog aan Netflix later op de avond. Dat begint toch gewoon op te tellen hé, die schermtijd.

Lieven: [00:09:29] Het is een aandachtsindustrie. En dan kan je niet kwalijk nemen. Heel veel van die bedrijven worden nu met de vinger gewezen. Ja, het blijven ook maar commerciele bedrijven die op een bepaald businessmodel zijn gestoeld. En wat is dat business model: zolang mogelijk onze eyeballs in een platform, vaak een gratis platform houden. Een platform dat de moeite waard is om te gaan. Maar dan onze eyeballs, onze aandacht verkopen aan adverteerders. En wat doen ze, die apps zijn zo gedesigned om onze aandacht in te houden. En Sean Parker, een van de grondleggers van Facebook, heeft zijn kar gekeerd ten aanzien van Facebook en die formuleert het als: "we exploit the vulnerabilities of the human psychology, and the human brain". Die zegt eigenlijk: "We weten ook dat de mens niet alleen gevoelig is om verslaafd te raken aan substanties, maar ook aan het inspelen op bepaalde basismotivaties die ons gedrag ten grondslag liggen".

Een drietal zijn daar belangrijk. Er is 1: de mens zijn gedrag en herhaald gedrag is vaak gestimuleerd door sociale erkenning, de nood aan sociale erkenning. Een tweede nood is de drang naar orde en het derde aan de jacht op iets exclusief. Die apps zijn zo gedesigned om op die drie dingen in te spelen: de jacht, de sociale erkenning, dus de likes hé je post iets: 10 likes en je bent zeer gelukkig. De volgende keer weer 10 likes, maar op den duur met 10 likes ben je niks meer. Je hebt er 100 nodig om je gelukkig te voelen en op den duur wacht je niet tot die 100 binnenkomen. Als je iets gepost hebt ben je eigenlijk zelf al dwangmatig aan het zoeken. "Hoeveel heb ik er al? Hoeveel heb ik er al? Hoeveel heb ik er al?". De drang naar orde, dat zijn die rode bolletjes. Die zijn heel specifiek gedesigned met het kleur rood. Dat is een alarmkleur. We moeten die wegwerken. We kunnen daar instinctief niet tegen. We willen oppoetsen. En ja, de jacht op iets exclusiefs dat is dan eigenlijk - heel veel van die apps hebben wat men dan noemt de endless scroll. Je kan er blijven door scrollen tot je iets tegenkomt dat de moeite waard is. En daardoor duren toiletbezoeken ook 7 keer langer mét als zonder smartphone. Wat doen we op het toilet? Scrollen tot we iets exclusief tegenkomen. Eigenlijk een lang antwoord om te zeggen dat het eigenlijk heel intelligent ontwikkelde dopamine machientjes zijn. Die eigenlijk inspelen op een aantal zwakheden noemt Sean Parker het, de achilleshiel eigenlijk van onze motivatiepsychologie. Waardoor we eigenlijk onbewust heel snel, heel tijdrovende gewoontes in de vingers slijten.

Pieter: [00:11:57] Het is heel confronterend om te horen hoe die social media gedesign zijn, speciaal gemaakt zijn om onze aandacht volledig op te eisen. Je ziet dat op onze smartphone, die bolletjes naast je mail en naast je Instagram. En voortdurend heb je het gevoel dat je achter zit met van alles en nog wat en dat je je mails moet wegwerken. Boef, in een keer is al je aandacht weg, weg concentratie, en dan boef smijten je weer op je mails. Herkenbaar?

Lore: [00:12:21] Ja, zeer herkenbaar. En onderzoek heeft ook aangetoond dat als je iedere keer afgeleid wordt dat je brein dan een bepaalde tijd nodig heeft om je weer te kunnen focussen. Het duurt dus uiteindelijk weer langer en je krijgt minder gedaan dan dat je initieel vooropgesteld had. Ik heb een aantal acties in mijn hoofd dat ik wel probeer toe te passen om de echte gaan vermijden. Ik zet persoonlijk mijn notifications uit, zowel van mijn mail als van sociale media. Zodanig dat ik niet iedere keer gestoord wordt als er een melding binnenkomt. Wat je ook kan doen is een app installeren die sociale media blokkeert voor mensen die het echt lastig hebben om niet telkens die app open te doen. En zoals Mieke ook zei kan het zeer zinvol zijn om het bekijken van mails te concentreren in blokken, zodanig dat dat niet versnipperd is doorheen de dag. Dat is iets wat ik zelf ook toepas. Ik probeer daar echt tijd voor te voorzien in mijn agenda. Ik kan ook Teams uitzetten. Wij bij UGent werken voornamelijk met Teams en het is dan goed om je status aan te passen als je eventjes geconcentreerd wil werken. Je kan ook je out-of-office instellen als je een aantal uur op een belangrijk project wil concentreren en ook goede afspraken maken met collega's wanneer ze je kunnen bereiken en dat ook aanduiden in je agenda. En je kan ook trainen om je aandacht langer vast te houden. Dat kan bijvoorbeeld via mindfulness

Pieter: [00:13:37] Leg eens uit mindfulness.

Lore: [00:13:39] Wel heel kort: Mindfulness is oefenen in het opmerken dat je afgeleid wordt en telkens opnieuw je aandacht dan terugbrengen. Wat kan naar je ademhaling of naar je lichaam.

Pieter: [00:13:48] Ik heb het gevoel dat het allemaal gaat over alles onder controle hebben. Jezelf onder controle hebben, de tools die je gebruikt onder controle hebben, beslissen waar dat je iets wil doen of wanneer dat je iets wil laten. En dat die apps en die tools vooral geen controle mogen hebben over mij. Die roepen nu voortdurend open mij! Spendeer tijd met mij! Werk met mij! En dat mag niet gebeuren.

Mieke: [00:14:10] Sinds ik ben beginnen werken aan de UGent, heb ik een enorme verandering meegemaakt op het digitale vlak. Ik weet nog dat ik in '88 een e-mail adres had en ik had als emailadres- dat had de code LW05. Dat betekende dat ik het vijfde e-mailadres had in de faculteit. De digitale deconnectie was er toen gewoon. Dat is enorm veranderd in de loop der jaren. Vandaag is het compleet het tegenovergestelde. Vandaag heb ik een iPhone, een iPad, een laptop waarmee ik eigenlijk zo goed als bijna continu bereikbaar ben denk ik en bijna zo goed als continu ook geconnecteerd ben. Soms heb ik het daar moeilijk mee. Soms vind ik dat net heel gemakkelijk. Hangt er een beetje van af van hoe je je voelt en hoe je op dat moment bent. Ik vind het ook zeer moeilijk om volledig te die connecteren. Voor mijzelf vind ik het wel aangewezen om zeer veel ge geconnecteerd te blijven. Omdat, als ik het een dagje niet doe, dan loop ik hopeloos achter op mails en dan krijg ik veel meer stress van het feit dat ik al die mails moet inhalen dan gewoon ja geconnecteerd te blijven en ze af en toe eens te bekijken in de loop van de dag.

Pieter: [00:15:23] Lieven De Marez heeft mij ook verteld dat ik mijn eigen online gedrag in vraag moet durven stellen. Dus niet alleen: wat doe ik bewust met die technologie? Maar ook: hoe probeert die technologie, en hoe proberen die schermen, mijn gedrag subtiel en minder subtiel te sturen?

Lieven: [00:15:38] Eigenlijk moet iedereen weten: welk patroon heb ik in de vingers gesleten gekregen? Ben ik eigenlijk dwangmatig aan het terugkeren naar een bepaalde app. Is het één app die mij om de tien minuten naar mijn telefoon doet grijpen? Heb ik een Pavlov-patroon ontwikkeld met één bepaalde app? En dat is vaak zo. Dan zie je dat veel mensen op de notificaties van één app heel snel reageren. Voor mij is e-mail mijn kwaaie beestje op mijn telefoon. Voor veel jongeren vandaag is dat Tiktak of Instagram. Bij anderen is dat een spelletje. Maar je hoort een blletje direct er na. Maar da's een Pavlov patroon. 60% van de Vlamingen hebben eigenlijk een treintjespatroon. Dat is eigenlijk een patroon waarbij je de telefoon vastneemt voor één app. Je hebt één app waarvoor je heel vaak naar uw telefoon grijpt. Vaak zijn dat communicatieapps waar de sessies niet zo lang duren. Dat is een berichtje heen, een berichtje terug en even wachten. Want een telefoon gaat niet aan de kant. Je hebt op de ene app, bijvoorbeeld Instagram, gedaan wat je moest doen. Maar dan ga ik nog even naar mijn e-mail, nog even naar een spelletje nog even naar Zalando. Maar voor je het weet, heeft die twee minuten Instagram geresulteert in een treintje van tien minuten. Maar als zich dat twintig keer per dag herhaalt stapelt het wel snel op.

Pieter: [00:16:52] Ja, ik herken het hoe Lieven het uitlegt. Ik heb waarschijnlijk ook mijn vast patroon, mijn treintje. 'S avonds van TikTok naar Instagram, dan toch nog even kijken op Reddit. Ik veronderstel dat jij dat patroon ook herkent, Lore?

Lore: [00:17:03] Ja, ik ook. Ik begin ook altijd met een zelfde app en dan volgen de andere automatisch.

Pieter: [00:17:07] En die dwangmatige patronen hebben die dan ook gevolgen voor ons werk?

Lore: [00:17:11] Ja, het is belangrijk om pauzes te nemen op het werk, maar als je dat natuurlijk weer opvult met schermtijd, dan ben je weer geconnecteerd. En dat is belastend voor het brein. Je rust dan niet echt uit, je hebt het risico dat de schermtijd veel langer duurt dan dat je oorspronkelijk had voorzien. En dan zit je weer in dat treintjes patroon.

Lieven: [00:17:28] Als leidinggevende is het ook vaak belangrijk dat je een cultuur creëert van "Het hoeft niet". Iedereen heeft het recht om offline te zijn en ook zelf te bepalen wanneer. Dus je mag nooit eisen dat iemand direct reageert. Maar ik vind het wel zelf: Als ik werk moet ik continu connected zijn en staat dat ook op mijn telefoon. Maar als ik straks in verlof ga binnen een paar weken, weet ik die gewoonte zit in mijn vingers. Dus ik neem dat vast, en ik zit in die mails, en die gaan ook blijven komen in de vakantie. En de vakantie gaat hij van mijn telefoon. En de e-mail van mijn telefoon scheelt mij twee uur smartphone per dag. En na het verlof gaat die e-mail weer op mijn telefoon want je hebt hem niet altijd bij, je moet vaak snel reageren, of informatie gezien hebben. Dat is voor mij mijn hulpmiddeltje en mijn sociale media staan op het tweede tabblad en ik zie die rode bolletjes niet. Je kan ze ook in grijstinten zetten hé. Dat helpt ook. Dan is die alarmerende kleur al wat weg.

Pieter: [00:18:23] Lieven heeft ook gezegd dat het als leidinggevende belangrijk is dat je de mensen met wie dat je samenwerkt, dat je die de boodschap geeft dat het echt wel oké is om niet voortdurend bereikbaar te zijn. Dat ze af en toe ook eens moeten offline zijn. Hoe ga je daar mee aan de slag in uw team?

Lore: [00:18:38] Ja, het is een kwestie van afspraken maken en duidelijk maken wat dan die verwachtingen zijn. Voorbeeld: in ons Team hebben we een WhatsApp groepje. We posten daar dingen op, maar iedereen weet dat je niet verplicht bent om daarop te antwoorden. En we hebben ook een wekelijkse teamvergadering. Iedereen doet zijn laptop aan zijn gsm weg en er is één verslaggever en dat laat ons toe om met de volle aandacht bij de vergadering aanwezig te zijn.

Pieter: [00:19:00] En als leidinggevende?

Lore: [00:19:01] Stel dat je als leidinggevende 's avonds of in het weekend wil werken. Dat kan perfect. Maar wees daarin heel duidelijk naar je team dat je dat niet per se verwacht van hen. Je bent een rolmodel, maar het is belangrijk om duidelijk te zijn wat je verwacht en wat je niet verwacht.

Pieter: [00:19:15] Lieven heeft zelf gezegd dat hij apps, hup van zijn telefoon smijt. Dat is misschien waar radicaal, alhoewel. Zijn er andere tips die jullie ook meegeven? Als je vragen krijgt over schermtijd?

Lore: [00:19:26] Op het werk, is het zinvol om jezelf echt af te vragen: "Is het nodig dat ik nu dit mailtje verstuur?". Soms kan het ook goed zijn om eens iemand aan te spreken of te bellen. Het is ook een andere vorm van connecteren waar je misschien meer energie van zal krijgen. Daarnaast kan je ook wandelvergaderingen organiseren in plaats van digitaal vergaderen. Er even op uittrekken, samen met de leidinggevenden of met de  andere collega's. Je kan je smartphone ook echt wegleggen, zodanig dat de verleiding minder groot is om die vast te pakken. Dus laat die in je handtas liggen of waar dan ook zodanig bij je niet de neiging hebt om die vast te nemen. Zet je telefoon op stil zodanig dat je niet constant geluidjes hoort. Kan zeker ook helpen. En in het algemeen ja bewustwording. Bekijk eens hoe je schermtijd eruitziet en staat daar eens bij stil.

Mieke: [00:20:15] In de werkweken sta ik 's morgens op en moet ik toegeven, ongeveer het eerste wat ik doe is mijn iPhone checken, om te kijken wat er allemaal binnengekomen is op de verschillende social media en qua mails. Zelfs voor ik naar de badkamer ga. Ik weet dat het niet goed is, maar ik kan het niet laten. En daarna, over het algemeen voor ik mijn eerste vergadering heb, heb ik al de mails die op dat moment zijn binnengekomen al verwerkt. Ja, ik zit dan de gehele dag achter het scherm. 'S avonds als ik mijn scherm afsluit dan neem ik mijn iPhone nog wel eens mee als ik naar tv kijk ofzo. Dan ligt die ook al naast mij. Bij het eten, bij het gezin niet. Als we aan tafel zitten, dan zitten wij samen aan tafel en dan hebben we aandacht voor elkaar. Op zondagochtend kan ik het niet laten. Dan kijk ik nog wel eens mijn mails na op mijn iPhone of soms wel eens op mijn computer beantwoord ik soms ook wel eens. De zondagavond gebeurt dat ook nog wel eens. Maar voor de rest in de loop van de zondag dan is dat familie tijd. Dat is een beetje een digitale detox. Ik weet niet of het zo kan noemen, want ja, het is ook maar een aantal uren. Maar tussen pakweg elf uur 's ochtends en zeven uur 's avonds kijk ik niet naar schermen.

Lieven: [00:21:30] Het woord digital detox hoor ik eigenlijk niet zo graag. En ik denk als we nu vandaag zeer veel boeken, sessies, workshops, themadagen hebben rond Digital Detox. Ja, dat gaat over ontgiften. Ik blijf smartphones, social media, een fantastisch medium en technologie vinden. Maar het is gewoon eindeloos. Maar rond toestelwijsheid en die technologie onder controle houden of domesticeren, daar bestaat weinig over. Ouders hebben die die houvast niet. Leerkrachten hebben die nog te weinig. Het zijn net die partijen die dat zouden moeten hebben. Omdat de leeftijd waar we die tijdrovende gewoontes kweken. Dat is de leeftijd van een tiener. 4, 5, 6 uur per dag op social media spenderen is heus geen uitzondering. Dat is veel. Is dat nefast? Neen, dat is voor een minderheid zo. Dat wordt te dramatisch, te paniekerig over gedaan. Maar het is niet omdat het dan geen probleem is dat het geen probleem kan worden.

Waar we vandaag zijn, is eigenlijk op een moment dat twintigers, dertigers van vandaag, als eerste generatie als tiener met de smartphone is opgegroeid. Je hebt nog altijd maar 24 uur in een dag, en wat je als tiener bij overvloed had, namelijk de tijd wordt nu een zeer schaars goed. Je hebt kinderen, je hebt werk, je hoort waarachtig productief te zijn. Je moet vaak nog een huishouden runnen, maar als je dan vastzit aan die heel tijdrovende gewoontes om op honderden berichten instant altijd te checken en te stoppen met wat je aan het doen was, dan kom je in de problemen. En daar ervaren de mensen die stress, die digibesitas, en vaak ook die burn-out gelinkt symptomen. Die technologie zal niet, vooral die notificaties zullen blijven komen. Maar wat je als tiener moet leren ir is eigenlijk leren notificatiesparen. Pak, je hebt 105 berichten op Instagram of in notificaties. Moet je die alle 105 stuk per stuk instant reageren? Neen, je kan ook heus 2 uur of 3 uur aan de kant leggen. En dat rode bolletje, dat tellertje, laten oplopen tot 34 en dan in tien minuten alles afwerken. En je gaat heus niks gemist hebben. En je hoeft je telefoon niet aan de kant te leggen. Je hoeft geen detox.

Pieter: [00:23:34] En zelfs als we overdag acht uur op ons werk naar een scherm zitten kijken, dan nog kunnen we het niet laten om thuis te komen en weer naar die smartphone te grijpen.

Lieven: [00:23:43] Eigenlijk is dat 1. er is een onbewust iets. Geleidelijk aan onbewuste patronen kweken waar we eigenlijk zelf- een internalisering van gewoontes waar we ons niet van bewust zijn. Maar dat is meegaan in die gewoonte die zo gedesigned zijn. Anderzijds maken we onszelf ook wat wijs en dat is eigenlijk de illusie van het multitasken. We denken: "Ik ga snel even dit mailtje ertussen doornemen. Ik ga snel dit even beantwoorden". En je hebt het gevoel, waarom snel, snel wat tijd winnen. Maar bij elke taak die we onderbreken om snel digitaal een berichtje of een mailtje te gaan beantwoorden, verliezen we meer tijd dan dat we tijd winnen. Want het is een illusie: ons brein kan niet multitasken. Ons brein kan alleen maar serial monotasken. We kunnen daar sneller in worden. Maar als je een tekst aan het tikken bent of je bet aan het studeren, of je bent een argumentatie aan het opbouwen, berichtje komt binnen: PING. Even weg van de taak en het berichtje beantwoorden,  10 seconden naar daar, terug naar de taak. Dan ben je uit de flow van uw tekst van uw argumentatie en moet je weer even terug acclimatiseren en weer beginnen opbouwen. En je hebt 3 minuten nodig om weer in dezelfde flow te komen. Terwijl, mocht je die berichtjes allemaal parkeren en om de 2 uur behandelen gaat dat veel makkelijker zijn. Dat is dan ook de illusie van het multitasken die we moeten  kunnen doorberekenen.

Pieter: [00:24:59] We moeten dus die berichtjes bewust leren negeren, ze ergens opzij zetten en daarna specifiek tijd voorzien om ze te beantwoorden. Maar tussendoor, dan lijkt het alsof we aan het multitasken zijn. Maar eigenlijk kan ons brein dat niet. En dan duurt het nog eens zo lang om weer in die flow van dat werk te komen. Wordt daar bij Trustpunt vaak naar gevraagd, naar hoe je moet omgaan met het beantwoorden van mails en sociale media?

Lore: [00:25:21] We merken dat dat iets is waar veel mensen mee strugglen en niet zo goed weten hoe ze daarmee moeten omgaan. En er is al heel veel geschreven over de time management maar de grote uitdaging lijkt me nu eerder aandacht management te zijn. We zijn niet gemaakt om te multitasken, om verschillende dingen tegelijk te doen, zoals Lieven ook zei. Dus leren weer je aandacht te focussen op één ding tegelijkertijd, is voor veel mensen echt niet makkelijk en zorgt ook voor een uitdaging.

Pieter: [00:25:47] En concreet, welke tips geven jullie dan?

Lore: [00:25:49] In een stress en burn-out coaching kunnen we mensen helpen om bewust te worden van bepaalde patronen. Voorbeeld: een eerste stap kan zijn dat je je bewust wordt van het feit of het verlangen om opnieuw je gsm vast te pakken. Een tweede stap is een bewuste keuze te maken om het niet te doen. Er is ooit een psychiater geweest, Victor Frankel, en die had het over stimulus en respons. En hij zei dat tussen stimulus en respons een fractie van een seconde ligt waarin je een bewuste keuze kan maken. En daar proberen we aan te werken in de stress en burn-out coaching.

Pieter: [00:26:19] Geraken jullie dan op een punt waarop de persoon die jullie begeleiden nooit meer afgeleid is?

Lore: [00:26:23] Nee, je aandacht zal altijd weggaan en je moet dus mild zijn voor jezelf. Ons brein is gemaakt om te reageren op prikkels en het is een kwestie van jezelf te trainen in het opmerken van de neiging en op die manier zou je ook minder het gevoel hebben van geleefd te worden. Je beslist meer zelf. Je hebt meer zelfcontrole. Maar in het algemeen is het een proces. Het zal niet van de ene dag op de andere lukken.

Pieter: [00:26:46] Onze getuige Mieke heeft het daar ook af en toe moeilijk mee. Soms kan ze echt wel radicaal beslissen: Ik ben op vakantie en ik ga nu heel bewust digitaal deconnecteren.

Mieke: [00:26:55] Met momenten zoek ik echt wel naar vakanties of een manier om vakantie te hebben waarop ik van mezelf weet: Nu ben ik verplicht om gedeconnecteerd te worden. In de zomer doen we bijna elk jaar wel eens een fietsvakantie, waar we dan de fietsen van plaatsje naar plaatsje. En ja, als je op die fiets zit kan je nu eenmaal niet kijken naar wat het ook is, die iPad of de laptop hebben we dan ook helemaal niet mee. Want ja, op die fiets allemaal meesleuren, dat lukt ook niet. En dan 's avonds ben je echt gezond moe van de hele dag gefietst te hebben. Want dan fietsen we toch, ja 60-70 kilometer. Dus dan ben ik echt compleet gedeconnecteerd.

Lieven: [00:27:31] Ik maak daar graag de metafoor van een hond. De hond is ons beste vriend en ook die smartphone is en blijft, en mag gerust onze beste vriend zijn. Maar er is een verschil. Die hond- U zal het wel erkennen als een hond in ons leven komt: in den beginne gaat die hond meer met jou wandelen dan omgekeerd. Wel dat is wat we hebben met de smartphone. Die is nog niet zo lang in ons leven hé, dat is 10-15 jaar. Wel, die gaat ook meer met onze tijd gaan lopen dan we zelf zouden willen. Als je een hond laat doen dan is die all over the place. Dan zit die bij u in bed, in bad, bij u aan tafel en zit die uw bord uit te likken. Bij sommigen zelfs in de sacoche. Waar zit die smatphone? Bij ons in bed, in bad, bij ons aan tafel en in die sacoche en achter het stuur bij sommigen. Het enige verschil is: die hond hebben we getemd. Die hond, in elk gezin is dat een beetje anders, maar we hebben daar een modus vivendi meer gevonden.

Waar eigenlijk die hond in het ene gezin niet in huis mag. Bij het andere mag die in huis, maar niet verder dan de living. Als we aan het eten zijn moet de hond daar in zijn mand, mag hij niet aan tafel. Bij iedereen is dat anders, maar er zijn regels afgesproken en die worden gerespecteerd. Met die smatphone: die zit nog altijd bij ons overal een tafel, maar er zijn geen regels. Dus ik denk, het enige dat we zouden moeten kunnen doen is eigenlijk ook een soort van hok of mand afspreken. Dat kan voor de telefoon als fysiek toestel in zijn geheel. Maar daar kan ook voor specifieke apps. Het kan zijn dat je bijvoorbeeld, en als ik naar mezelf kijk, e-mail is mijn gevaarlijke hond van Pavlov. Continu die e-mails, altijd bereikbaar, tot mijn gezin toe. Altijd de e-mails proberen bijhouden, maar je telefoon heb je altijd bij. Ik moet niet stoppen met smartphone, ik moet niet stoppen met e-mail, maar misschien moet e-mail van mijn telefoon gooien en de e-mail verbannen naar de hok of de mand van mijn laptop. Als ik aan mijn bureau zit met de laptop open, is duidelijk ik ben aan het werk. Ik kan mijn mails blijven doen, maar als de laptop dicht is, wordt het niet meer gedaan. Als je met een bepaalde app een probleem hebt, behandel die gewoon als een hond. Dan blijf je beste vriend. Maar een bepaald misschien een hok of een mand. Voor de app of het toestel.

Pieter: [00:29:38] Dus uw telefoon of een aantal van die apps bewust behandelen als een hond. En dan zorgen dat wij de controle over die hond hebben en niet dat die hond met ons gaat lopen. Da's het belangrijkste. Zijn er nog andere tips om te helpen deconnecteren?

Lore: [00:29:52] Ja zeker, je zou ervoor kunnen kiezen om gedurende een bepaalde periode de synchronisatie van je mail af te zetten. Of om eventueel de app te verwijderen van je gsm. En zoals ik het ook al zei kan je blokken voorzien om je mails te behandelen, en je berichten te beantwoorden, zodanig dat dat niet versnipperd is doorheen de dag. Denk aan het feit dat we het heel moeilijk hebben met multitasken. Of je kan een activiteit doen waarbij je gewoon niet op je gsm kan kijken. Bij mij is dat voorbeeld paardrijden. Wat ook nog een leuke is, is op café je gsm op een stapeltje leggen. Dat kan bijvoorbeeld ook tijdens het eten met je gezin. Ze noemen dat ook wel 'phone stacking'. Het is misschien eens een idee om met je vriendenkring is uit te testen. Dus alle gsm's op een stapeltje leggen met scherm naar beneden, zodanig dat je met je volle aandacht bij je vrienden of bij je gezin bent.

Pieter: [00:30:40] Ja, dat lijkt me interessant om deze uit te proberen, maar tegenwoordig heb je je gsm dan ook nog nodig om drank te bestellen. En dan wil je eens een foto tonen of iets kort opzoeken en tonen aan uw vrienden. Ik vind het eigenlijk vooral belangrijk dat je aandacht naar iedereen rond de tafel gaat en dat je er geen extra mensen bij betrekt virtueel, die dan in ene keer ook mee rond de tafel komen zitten. Mieke en Lieven, die zeggen ook nog iets over focus.

Mieke: [00:31:04] Ik moet toegeven dat als ik iets aan het lezen ben, wat ik vroeger wel kon, echt compleet mij verliezen in dat boek en niet meer weten waar ik ben en  geen aandacht meer hebben voor de omgeving, dat is iets wat ik nu veel minder kan. Heel geregeld gaat er toch ergens in mijn hoofd is iets af van: check nog maar eens je iPhone, kijk nog maar een keer of er geen mail binnengekomen is, of er geen Facebookbericht binnengekomen is of weet ik veel wat. En ik ben dan soms wel eens kwaad op mijzelf, van hoe is dat nu mogelijk. Laat die iPhone nu eens gewoon liggen en kijk daar dan niet naar.

Lieven: [00:31:33] Schermen zijn cognitief belastend. In corona denk ik heeft iedereen dat mogen ervaren. En dat is gewoon de vele uren. Maar dat is een beetje uit noodzaak. Het is lastig. Anderzijds begint men ook in de wetenschap zich alsmaar meer zorgen te maken over de cognitieve impact. Een zeer interessante prof vind ik Pattie Maes. Zij is een Belgische die eindelijk het toonaangevende instituut in Amerika leidt. Haar huidige standpunt is daar uiteindelijk: "We need to recalim control over our cognitive capacity". Zij beweert dat we door al die schermverslaving een beetje onze cognitieve capaciteiten aan het verliezen zijn, of controle. Over wat gaat het dan, dan gaat het over aandacht houden. Dan gaat het over geheugen, zaken kunnen onthouden. Dan gaat het over creativiteit. Kunnen we nog creatief zijn? Kunnen we onze hersenen de vrije loop laten? Want naar mijn gevoel is er te veel moral panic over de impact van smartphone en social media bij tieners.

Maar er is ook zoiets als u cognitieve ontwikkeling in die periode. En een stuk van de préfrontale cortex, eigenlijk een stukje in je hersenen die onder meer verantwoordelijk is om bijvoorbeeld hoofd van bijzaak te kunnen onderscheiden, u te leren focussen, dat is niet evident. En dat is eigenlijk een spier die een stuk moet getraind worden in de tienerperiode. Uw focus houden is iets wat je moet aanleren. Maar als je dan eigenlijk als tiener volledig meegaat in die design van die technologie en om de vijf seconden op elk bericht antwoord. Als je geen school of thuis context hebt die af en toe samen met jou eigenlijk een de wat grenzen had, stellen er nu een paar uur niet. Dan kan je je inbeelden dat er tiener zijn die opgroeien en nooit hebben leren de aandacht twee, drie uur aan een stuk, exclusief aan één iets te geven. Dact hoeft geen boek, dat hoeft geen school te zijn. Dat dan breiwerk zijn, een puzzel. Tieners die altijd al multitaskd zijn te werk gegaan, dan kan je je afvragen, heeft dat een impact op die ontwikkeling van die prefrontale cortex? En en hoe we kunnen eigenlijk focus/aandacht houden?

Pieter: [00:33:57] Thuiswerken, voor mij heeft dat betekend dat ik alle gesprekken die ik normaal gezien in het echt had met mijn studenten, dat ik die nu in één keer allemaal online moest houden. En dan merk je dat er tijdens dan zo'n gesprek met studenten ook nog mailtjes binnenkomen. En dan heb ik op een ander scherm op Teams open staan en dan begin studenten ook vragen te stellen. Lore, klinkt het herkenbaar voor jou?

Lore: [00:34:16] Ja zeker. Ik merk dat voor mezelf ook veel lastiger is om me te concentreren. Vroeger had ik heel veel face-to-face gesprekken en nu zit ik eigenlijk de hele dag achter het scherm. En dat heeft wel een vrij grote impact op mij.

Pieter: [00:34:28] En niet alleen voor jou Lore. Mieke heeft dat dus ook en die heeft dat vooral gemerkt tijdens de covidpandemie

Mieke: [00:34:34] In coronatijden moet ik toegeven, heb ik echt wel last gehad van schermmoeheid. Ja ik heb heel bewust veel ge-telewerkt. Ik doe dat nog altijd trouwens. Alle vergaderingen zijn dus van achter het schermen. Dat gebeurde dat ik van van 's ochtends acht uur tot 's avonds zes, zeven uur bijna continu vergaderingen had. Dus van het ene scherm naar het andere liep zonder te lopen, want je blijft op je stoel zitten, met af en toe is vijf minuutjes pauze om toch nog eens naar toilet te kunnen gaan of toch nog maar eens een theetje te kunnen gaan halen. Tegen 's avonds dan nog die mails gaan bekijken, dat was er te veel aan. Ik heb in de beginperiode, de eerste lockdown, tegen dat het mei was, zoiets, had ik last van mijn ogen. En dan merkte ik heel duidelijk vanaf 4 uur, 5 uur 's avonds begon begonnen mijn ogen heel moeten worden en en begonnen ze ook te tranen. Het lukte gewoon niet meer om naar een scherm te kijken.

Pieter: [00:35:29] Digitaal welzijn hé. We zijn het niet gewoon om de hele dag naar het scherm te zitten kijken.

Lore: [00:35:33] Dat klopt. Het is heel belangrijk dat we mensen daarin ondersteunen en dat wij een stuk ook een kader kunnen bieden. Net omdat Corona zo'n grote uitdaging vormt op vlak van digitaal welzijn. Als ik naar mezelf kijk, merk ik dat ik al altijd redelijk goed de grens hebt kunnen bewaken tussen werk en privé. Maar sinds corona ligt dat anders. Ik mail veel meer 's Avonds en in het weekend en de grens is voor mij ook een stukje vervaagd.

Pieter: [00:35:56] En op welke manier neem je dan mee naar Trustpunt?

Lore: [00:35:58] Goh, wij zijn ons heel erg bewust dat dat leeft en proberen medewerkers zo veel mogelijk te empoweren en aan te sterken om de verwachtingen en noden duidelijk te schetsen. En om ook duidelijke afspraken te maken met een team naar bereikbaarheid toe, naar communicatie platformen, naar deconnectie. De voorbije periode was onverwachts en heeft zeker voor een aantal uitdagingen gezorgd wat betreft ons welzijn. Die vragen naar bereikbaarheid en deconnectie, die leeft al veel langer, maar is door Corona in een stroomversnelling terechtgekomen gekomen. En we zien als universiteit die uitdaging en willen daar zeker mee aan de slag gaan. Om met een aantal experten rond de tafel te zitten en om een visie te ontwikkelen en beleid te ontwikkelen rond digitale deconnectie. Dus we gaan er zeker mee aan de slag en ik heb er het volste vertrouwen in dat we daar zeker stappen in kunnen zetten.

Pieter: [00:36:47] Ok, dus ik begrijp het goed. Het is een work in progress.

Lore: [00:36:50] Ja inderdaad!

Pieter: [00:36:53] Voilà, dit was alweer een aflevering van Het Betere Werk, een podcast om het algemeen welzijn van onze UGent collega's te verhogen. Als je dit een interessante podcast vond, stuur hem dan gerust door naar al jouw collega's.

Lore: [00:37:05] Hopelijk heb iets gehad aan deze aflevering. We vinden het zeer fijn om jullie feedback te horen. Dus stuur gerust een mailtje naar trustpunt@ugent.be. Ook als je nog vragen zou hebben.

Pieter: [00:37:15] En luister zeker ook naar onze andere afleveringen waarin we verder op zoek gaan naar het betere werk.